ئەرکێکی مێژوویی و چارەنوسساز لەسەر شانی سەرکردایەتیی کورد
- بیروڕا
- 24 تشرینی دووەم
حەسەن ئەمین محەممەد
مامۆستا لە زانکۆی سەڵاحەددین/کۆلێژی یاسا - هەولێر
دوای ئەوەی سەرژمێری بۆ ماوەی 27 ساڵ نەکرا و دوای کێشمەکێشمێکی زۆر و دواخستنی بۆ چەندینجار، لە 20 و 21ی ئەم مانگە سەرژمێری گشتیی دانیشتووان لە عێراق و هەرێمی کوردستان کرا. هەموومان دەزانین ئێستا ئەرکێکی مێژوویی و چارەنوسساز دەکەوێتە سەر سەرکردایەتیی کورد و حکومەتی هەرێمی کوردستان و نوێنەرانمان لە بەغدا، بۆ جێبەجێکردنی ئەو ڕێککەوتننامانەی لەگەڵ بەغدا کراون، چونکە ئەگەر بێت و ئەو ڕێککەوتننامانە تاوەکو هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێڕاق کە ساڵێکی دیکەیە و لە مانگی شەشی 2025 دەکرێت جێبەجێ نەکرێت دوو ئەگەری تێدایە:
یەکەم: یان دەبێت هەڵبژاردنی عێراق بەگشتی یان لە ناوچەکانی سنووری ماددەی 140 دوا بکەوێت تا وردبینی لە ناوەکانی تۆماری دەنگدەران و بەپێی ئەم سەرژمێرییە یەکلایی دەکرێتەوە.
دووەم: یان هەڵبژاردن نەکرێت بە بەشداری هەزاران عەرەبی هاوردە و گۆڕینی دیمۆگرافی و ئیداری ژمارەی نوێنەرانمان لە پەرلەمانی عێراق، تاوەکو هەتاهەتایە جێگیر دەبێت و ئەمەش گەورەترین کارەساتە بەسەر مێژوو و خەباتی 100 ساڵەی گەلی کورددا.
با بێینە سەر دەقی ڕێککەوتننامەکە کە حەوت خاڵ لەخۆدەگرێت:
1- پەیوەستبوون بە بڕیاری دادگای فیدراڵی (73/1تحادیە/2010) کە ناوەڕۆکی ئەم بڕیارە جیاکردنەوەی سەرژمێری گشتییە لە سەرژمێری ماددەی 140ی دەستوور.
2- ئەم خاڵە پەیوەستە بەو تیمە هاوبەشانەی لە ناوچە دابڕێنراوەکان کاری خۆیان دەکەن لە نێوان هەرسێ پێکهاتەکەدا لە ناوچەکانی کێشە لەسەرەکان.
3- ئەم خاڵە زۆر گرنگە کە باس لە دەستەی ژمێریاری دەکات لە هەرێمی کوردستان و لە بەغدا بە هاوبەشی لەگەڵ وەزارەتی ناوخۆی فیدراڵی (چونکە تۆماری سەرژمێری 1957 لە وەزارەتی ناوخۆی ئیتیحادی دایە) دوای بەراوردکردن ئەو داتایانەی دێنە بەردەست لەگەڵ ئاکامی سەرژمێرییەکان لەم دوو خاڵەی خوارەوە:
أ: تۆماری وەزارەتی ناوخۆ و سەرژمێری ساڵی 1957 وە نوێکردنەوەکانیان( تحديثات) مەبەست لەمە هەرکەس باوک و باپیری لە سەرژمێری 1957 بەشداری کردبێت، ئەوا مافی ئەوەی هەبووە لەم سەرژمێرییەدا بەشدار بێت و تۆمار دەکرێن لە سنووری پارێزگای کەرکووک.
ب: تۆمارەکانی وەزارەتی بازرگانی و داتاکانی وەزارەتی کۆچ و کۆچبەران، مەبەست لەم خاڵە ئەوانەی نفوس و کارتی نیشتمانییان لە پارێزگاکانی دیکەیە و گواستراوەتەوە بۆ پارێزگای کەرکووک، بەرواردکردنیان لەگەڵ ئەوانەی کۆچیان کردووە بۆ ناوچەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان، چونکە ئەو داتایانە هەمووی لای وەزارەتی کۆچ و کۆچبەرانە.
4- ئاکامەکانی سەرژمێری گشتی (مقاطعة بيانات الخاصة) واتە بەراورد و لێکدنەوەی زانیارییەکان و بەراوردکردنیان لەگەڵ سەرژمێری 1957 کە ئەمە لە ئەرک و تایبەتمەندی وەزارەتی پلاندانانی فیدراڵییە و لەگەڵ وەزارەتی پلاندانانی هەرێمی کوردستان (بەپێی ڕێککەوتننامەی هاوبەش).
بەپێی ئەو ڕێککەوتننامەیە تۆمارێک تایبەت دەکرێت بە ناوچە کێشە لەسەرەکان و دوای ئەنجامدانی ئەو ڕێککەوتننامەیە بە لیژنەیەکی هاوبەش و دەبێتە تۆمارێک کە ڕێککەوتنی هەولێر و بەغدای لەسەر دەبێت، وێنەیەک لەو تۆمارە لای وەزارەتی پلاندانانی عێراق دەبێت و وێنەیەکی دیکەشی لای وزارەتی پلاندانانی هەرێمی کوردستان دەبێت.
5- پەیوەستبوون بە ڕێکخستنی چەند خشتەیەکی سەرژمێری دەربارەی ژمارەی کوردە کۆچکردووەکان و دەرکراوەکانی سنووری ماددەی 140 و هاوردەکان کە مەبەست لێرەدا عەرەبی هاوردەیە، هەروەها ئاوارەکانی ئەو ناوچانە و پارێزگاکانی دیکە بەپێی بەڵگەنامە فەرمییەکان، مەبەست لێرەدا وردبینی (پاک و پیسی) ئەو ناوانەی کە تەرحیل کراون و هاتوون بۆ ئەم ناوچانە، بۆ گەڕانەوەی نفوسەکانیان بۆ جێگای نیشتەجێبوونی خۆیان.
6- دەستەی ژمێریاری هەرێمی کوردستان تیمێکی هونەری ڕەوانەی ژووری ئۆپەراسیۆنەکانی گشتی ژماردن دەکات بۆ چاودێریکردن و ڕووماڵکردنی پرۆسەی سەرژمێری بۆ دڵنیابوون لەسەر کاری تیمەکان تا کۆتایی پرۆسەکە، ئەم خاڵە ڕوونە کە ئەم تیمە هاوبەشانە دەبێت بڕیارەکانیشیان بە هاوبەشی بێت و هەر تێبینییەک هەبووبێت دەبێت سەرووی خۆیان ئاگادار بکەنەوە، بەمەبەستی دەرکردنی بڕیاری گونجاو دەربارەی هەر گۆڕانکارییەک یان هەر کارێکی پێچەوانەی یاسا و ڕێککەوتنەکان.
7- پەیوەستبوونی دەستەی ژمێریاری هەرێمی کوردستان بە مەشقی بژمێرەکانیان لە خولێکی چڕدا بۆ ئامادەبوون بۆ جێبەجێکردنی سەرژمێری گشتی بۆ هاووڵاتیان و شوێنی نیشتەجێبوونیان لە 20-11-2024.
ئەمە کۆی ئەو خاڵانە بوو کە حکومەتی هەرێمی کوردستان (هەولێر) لەگەڵ حکومەتی ئیتیحادی (بەغداد) ڕێککەوتوون لەسەری، واتا دەبێت سەرکردایەتیی کورد و حکومەتی هەرێمی کوردستان تیمێکی پسپۆڕ و شارەزا لەو بوارەدا دەستنیشان بکەن بۆ ئەم پرسە نیشتیمانییە چارەنوسسازەی خەباتی گەلەکەمان.
تێبینی: دەقی ڕێککەوتننامەی (هەولێر و بەغدا ) بە زمانی عارەبی لەم لینکەوە ببینە.
زیاتر لەسەر ئەم بابەتانە بکۆڵەرەوە
شەیری بکە لە:
نوێترین بیروڕا
هۆکارەکانی پێکهێنانی ڕێککەوتنی نێوان ئەحمەد شەرع و مەزڵووم عەبدی
13 ئازار
ڕۆڵی ناوبژیوانی نێودەوڵەتی لە چارەسەرکردنی کێشەی کەرکووک و سنووری ماددەی 140
13 ئازار
کورد لە نێوان 11ـی ئادار و 10ـی ئادار
11 ئازار
چۆن مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ پرۆژه‌كانی حكومه‌ت بكرێت؟
10 ئازار
بۆ دەبێت ڕاپەرین لەیاد نەکەین؟
9 ئازار
بۆچی پرۆژەی ڕووناکی؟
9 ئازار
ڕاپەڕین وەک پرۆژەیەک بۆ داهاتوو
5 ئازار
داستانی قارەمانێتیی مرۆڤی کورد
4 ئازار
"بزاڤێن عێراقێ بو ئازادیا سیاسی: ڕۆلێ کوردان و باندوورێن ئیرانێ"
2 ئازار
سیاسەتی دەرەکیی سنووردار
2 ئازار
- بیروڕا
- 9 ئازار
بۆچی پرۆژەی ڕووناکی؟
