خوارنا مافێ کوردان ل عیراقێ ئێدی بوویە دیاردە!

پشتی هەرفینا رژێما سەدامێ دکتاتور ل سالا 2003ـێ و سەرهلدانا عیراقەکا نوی، ژمارەیەکا مەزن یا وەلاتیان، سیاسەتڤانان و کەمەنەتەوەیان هیڤی ب هەبوونا سەردەمەکێ نوی یێ دیموکراسی و دادپەروەریێ بوو، هەمی نەتەوە و ئایینێن جودا خواستیە، لێ سەرەڕای ئەڤێ چاڤەرێ بوونا هەنێ، ئەڤ چەند روون بوو کو دژایەتیکرن و پەراویزخستنا کەمەنەتەوەیان و ئایینێن جودا و ب تایبەت نەتەوەیا کورد ل عیراقێ یا بەردەوامە و بوویە مودێلەکا ‌حکومرانیێ د دیمەنێ سیاسیێ عیراقێ دا و هەمی سەردەمێن خویێن جودا دا.

 

ئەو پرسیارا کو ڤیابیت بهێتەکرن ئەوە کو بۆچی تاکو نها ئەو فشار دبەردەوامن بەرامبەر کوردان و کورد دشێن چ بکەن بو بەرهنگاربوونا ڤان گڤاشێن کو هەر رۆوژ و ب بەهانەیەکا نوی د‌هێنە ئاراستەکرن، بەرامبەر هەمی مافێن گەلێ کورد؟

 

چارچووجێ مێژوویی و جوداکاری

 

ل سەردەمێ ڕژێما سەدامێ دیکتاتور زولم، کوشتن و جینوسایدا بەرامبەر کوردان مینا واقعیەتەکێ دامەزراوەیی بوو. سەدامێ دیکتاتور ب دڕندەیا خۆ بەرامبەر کوردان یێ بناڤودەنگ بوو و دژی هەمی کەس و لایەنەکێ بوویە کو د دیتنا ویدا دژی وێ عیراقێ بووینە کو وی وێنە بۆ کێشای. ئەڤ سیاسەتا هەنێ د هەوا ئەنفالێن رەشدا گەهشتە گوپیتکا دژایەتیا مروڤایەتیێ کو سەدان هزار کورد تێدا هاتنە شەهیدکرن و بریندارکرن و ژمارەیەکا مەزن یا کوردان ئاوارەبوون و مال و مولکێت وان ژ لایێ عەرەبێن شوفینیڤە هاتنە داگیرکرن. پشتی ڕووخانا ڕژێما گوربەگور یا سەدامێ دیکتاتور هیڤیا دروستبوونا عیراقەکا نوی لسەر بنەمایێن دیموکراسی و سەروەریا یاسایی ل دەف هندەک کەس و لایەنان هەبوو، لێ دەمەکێ درێژ نەکێشا کو جارەک دی بو هەمی لایەنان روون بوو کو راستە شێوازێ کوشتن و جینوسایدا کوردان یا لسەر دەمێ سەدامی نەما، لێ هەمان فکرە و هەمان پلان ب شێوازێن نوی بەرامبەر کوردان د‌هێنە جێبەجیکرن، لێ تاکە جیاوازی دەستهەلاتەکا نویە و ل ژێر ناڤ و نیشانێن نویدا.

 

هەژموونا شیعەیان و بەردەوامیا فشاران

 

دگەل گرتنە دەستا دەستهەلاتێ ژ لایێ شیعەیان ڤە ل سالا 2003ـێ شێوازەکێ نوی یا جوداکاریێ و پەراوێزخستنا کەمەنەتەوە و ئایین و مەزهەبێن جودا ل عیراقێ هاتە پیادەکرن، لێ یا تێدا هەڕە دیار هەبوونا کوردان بوویە د ئەولەویەتا ڤان جوداکاری و دژایەتیێدا. هەرچەندە کو کوردان ڕولەکێ زور گرنگ د لادانا سەدامێ دیکتاتور هەبوویە، لێ ل شوینا سوپاسیا هەرێمێ و هێزێن پێشمەرگە حکومەتێن ئێک دویف ئێکێن شیعی بەردەوام فشارێن ئابووری و سەربازی لسەر هەرێما کوردستانێ کرینە و باشترین نمونە برینا بەشە بودجەیا هەرێمێ بوویە کو هەر ژ سالا 2013ـێ وەرە یا بەردەوامە، ئەڤ چەندا هەنێ دیاردکەت کو ‌هێزێن شیعی ژی هەمان سیاسەتێن ‌حکومەتا بەعس پیادەدکەن چونکە برسیکرنا هاوولاتیان وەکو کارتەکا فشارێ چ کێمتر نینە ژ جینوسایدەکێ، چونکە مللەتەکێ کو ب سەدان سالە د‌هێتە کوشتن و برسیکرن ل سەدێ 21ـێ هەژی ڤێ جورە سەرەدەریکرنا نەمروڤایەتی نینە.

بودجە و مووچە مینا کارتەکا سیاسی ل عیراقا نویدا تاکو د‌هێت یا دبیتە واقعیەتێ کارکرنێ. فشارێن ئابووری وەکە ئامرازەکێ بۆ کونترۆلکرنا سیاسەتێ دوو دلی و نەرازیبوونەکا مەزن هەم ل دەف هاوولاتیان و هەم ل دەف سیاسیان دروستکریە.

 

هەرچەندە د دەستورێ عیراقێدا هەرێما کوردستانێ بەشەکە ژ عیراقا فیدراڵ لێ پشتی 21 سالان د عیراقا نویدا ژی وەکە نەیارەک مامەلە دگەلدا د‌هێتەکرن و هەرێم هاتیە بێبەشکرن د هەمی دادپەروەیی و سامانێن گشتیێن عیراقێدا. ئەڤ چەندا هەنێ گوزارشتێ ل ترسەکا بنەرەتی دکەت ژ لایێ بەغدا ڤە کو ئەو کوردستانەکا بهێز و سەربخۆ مینا هەڕەشەیەکا مەزن ل سەر عیراقێ ب گشتی و هەژموونا شیعی ب تایبەتی دبینن. هەروەسا هەرێما کوردستانێ کەفتیە بەر فشارێن سەربازی ب تایبەتی هێزێن پێشمەرگە هەولا ب ‌هێزکرنا سنورێن خوداینە. عیراقێ چەندەها جاران هێرشا سەربازی کریە دەڤەرێن سەر ب هەرێما کوردستانێ ڤە، لێ ب توندی ژ لایێ هێزێن پێشمەرگەڤە هاتیە دویرکرن. ئەڤ چەندا هەنێ ددەتە دیارکرن کو ئەگەر ‌هێزا پێشمەرگە نەبیت حکومەتا شیعی یا نها کو ب دیفاکتو لژێر هەژموونا ‌حەشدا شەعبیە دا هەمان جینوساید بەرامبەر هاوولاتیێن کوردان کەت یێن ڕژێما بەعس کرین.

.

پاشەروا کوردان ل عیراقێ

 

ئەڤە پرسیارەکا جەوهەریە کو ژ لایێ گەلەک کوردان و چاڤدێرێن سیاسی ڤە دهێتەکرن کو تا چ دەم دێ شێین بەردەوام بین بەرامبەر ڤان گڤاشێن ژ لایێ عیراقێ ڤە دهێنەکرن؟ سەرەڕای وان تەحەددیاتێن روبرووی هەرێما کوردستانێ دبن حکومەتا هەرێما کوردستانێ و ب تایبەت کابینەیا نەهێ ب سەروکاتیا رێزدار مەسرور بارزانی سەروکێ حکومەتا هەرێما کوردستانێ خۆڕاگریەکا بەرچاڤ نیشاندایە. سەرەرای وان قەیرانێن دروستکری یێن حکومەتا عیراقێ، لێ شیایە د قادا سیاسی و خزمەتگووزاری یا عیراقا ئالۆز بەردەوام بیت د پێشکێشکرنا خزمەتگووزاریان. لێ بێگومان د عیراقەکا ئالۆز کو سیاسەتا وێ یا ناڤخۆیی ل وەلاتەکێ جیران بهێتە دارشتن دێ هەردەم یا پر بیت د سوپرایزان، لەورا یا گرنگە کو د دەستەبەرکرنا پاشەروژەکا ئارام و جێگر پێویستیە کو ‌حکومەتا هەرێما کوردستانێ پلانێن درێژخایەن هەبن ب تایبەت د خورتکرنا پەیوەندیان دگەل جیهانا دەرڤەدا و زێدەکرنا داهاتێ ناڤخۆ کو ئەڤ هەردوو پێنگاڤە ژ ئەولەویەتا کارکرنا جەنابێ سەروکوەزیران رێزدار مەسرور بارزانی بووینە کو د ڤان چوار سالێن دوماهیێ داهاتێ ناڤخوو ب شێوەیەکێ رێکخستی زێدەبوونەکا بەرچاڤ ب خووڤە دیتیە و ژمارەیەکا زورا کونسولخانە و نوینەرایەتیێن وەلاتێن بیانی ل هەرێمێ هاتینە دانان.

 

ئەنجام

 

سزادانا کوردان و خوارنا مافێن وان ل عیراقێ بابەتەکێ ئالۆزە و ڕهـ و ڕیشالێن کویرێن مێژوویی و سیاسی هەنە کو بوویە بەشەک ژ هەیکەلیەتێ سیاسەتا عیراقێ، سەررەرای تەحەددیاتێن بەروکا ‌هەرێما کوردستانێ، دەرفەت بۆ کوردان هەیە کو ب رێیا کارێ سیاسی ستراتیژی و گەشەپێدانا ئابووری و خۆ رێکخستنا ناڤخۆیی پاشەرۆژا خو د عیراقا هەردەم ئالۆزدا مسوگەر بکەت. لێ ڤان پرسێن ناڤهاتی پێویستی ب تێکەلەیەکێ ژ خوڕاگری و دیپلوماسیەت و پشتەڤانیا نیڤدەولەتی یا هەی، چونکە پرسا هەم عیراق و هەم وەلاتێن جیران پرسا کورد مینا پرسەکا ئەمنی، سیاسی و جیۆپۆلەتیکی تەماشە دکەن..