عێراق چۆن لە "هەڕەشەیەکی چارەنووسساز" ڕزگاری بوو؟

ئاڤا نیوز

بەپێی ڕاپۆرتێکی شیکاریی ڕۆژنامەی "شەرقولئەوسەت" کە پشتی بە سەرچاوەی دیپلۆماسی لە بەغدا بەستووە، عێراق لە کاتی جەنگی نێوان ئێران و ئیسرائیلدا لە لێواری تێوەگلانی کارەساتبار بووە، دۆخێک کە بەرپرسانی عێراق بە "هەڕەشەیەکی چارەنووسساز" و مەترسیدارتر لە هەڕەشەی داعشیان لە قەڵەم داوە. چونکە داعش تەنێکی نامۆ بوو و لە کۆتاییدا لەلایەن جەستەی عێراقەوە ڕەتکرایەوە، بەڵام ئەم جەنگە هەڕەشە بوو بۆ سەر خودی مانەوە و یەکپارچەیی وڵاتەکە.

وێنە گەورەکە: ماوەی 12 ڕۆژ جەنگی نێوان ئیسرائیل و ئێران بەردەوام بوو، بەهۆی بوونی چەکدارانی نزیک لە ئێران، لە عێراق، هەڕەشەی جدی لەسەر عێراق هەبوو لەلایەن ئیسرائیل، چەندینجار عێراق ئاگادار کرایەوە کە بەهیچ شێوەیەک خۆی نەگلێنێت لەو جەنگە و ئاگاداری گرووپە چەکدارەکان بێت.

سیناریۆی کارەسات: هەڕەشەکە بۆچی مەترسیدار بوو؟

ڕاپۆرتەکە ئاشکرای دەکات کە ترسی سەرەکیی بەغدا لە زنجیرەیەک کاردانەوەی کوشندە بووە کە دەکرا عێراق هەڵتەکێنێت:

ئاگادارییە دەرەکییەکان: ئیسرائیل لە ڕێگەی چەندین کەناڵەوە پەیامی تووندی ناردبوو کە هەر هێرشێک لە خاکی عێراقەوە بکرێتە سەری، وەڵامی "تووند و بەئازار"ـی دەبێت. هاوکات، ئەمریکاش لە زمانی ئامۆژگارییەوە هەڵوێستی گۆڕی بۆ ئاگادارکردنەوەی ڕاستەوخۆ لە دەرەنجامە وێرانکەرەکانی هەر هێرشێک.

شەڕی ناوخۆیی و تایفی: سیناریۆ مەترسیدارەکە ئەوە بوو کە گرووپە چەکدارەکان هێرش بکەنە سەر ئیسرائیل. ئەمەش دەبووە هۆی ئەوەی ئیسرائیل بە تیرۆرکردنی سەرکردەکان وەڵام بداتەوە، کە شەقامی شیعەی دەهەژاند و ململانێکەی دەکردە ڕووبەڕووبوونەوەیەکی شیعە-ئیسرائیل.

هەڵوەشانەوەی نیشتمانی: لە دۆخێکی وەهادا، پێکهاتەکانی دیکەی وەک سوننە و کورد، پێکهاتەی شیعەیان بە بەرپرسیار دەزانی لە تێوەگلاندنی وڵات لە جەنگێکدا کە نەیاندەویست. ئەمەش مەترسیی زیندووکردنەوەی دابەشبوونی تایفی و هەڕەشەی ڕاستەوخۆی بۆ سەر یەکپارچەیی عێراق دروست دەکرد و ڕەنگە کوردیش بیری لە دوورکەوتنەوەی زیاتر لە بەغدا بکردایەتەوە.

هۆکارەکانی ڕزگاربوون: عێراق چۆن خۆی پاراست؟

بەپێی ڕاپۆرتەکە، چەند فاکتەرێکی سەرەکی بوونە هۆی ئەوەی عێراق لەم چارەنووسە ڕەشە ڕزگاری بێت:

دانایی و پتەویی حکومەتەکەی سوودانی: حکومەتی عێراق بە تێکەڵەیەک لە حیکمەتی دیپلۆماسی و تووندیی ناوخۆیی مامەڵەی کرد. لەلایەک، کەناڵەکانی پەیوەندیی لەگەڵ ئەمریکا و هێزە هەرێمییەکان بە کراوەیی هێشتەوە، لەلایەکی دیکەشەوە پەیامێکی ڕوونی دایە گرووپە چەکدارەکان کە هیچ هەوڵێک بۆ تێوەگلاندنی وڵات قبووڵ ناکات.

هەڵوێستی ستراتیژیی ئێران: ئێران، کە پێگەی خۆی لە سووریا لەدەست دابوو، نەیویست پەیوەندییەکانی لەگەڵ عێراق بخاتە مەترسییەوە. بۆیە، نەک هەر هانی گرووپە چەکدارەکانی نەدا بۆ چوونە ناو جەنگەکەوە، بەڵکو داوای لێکردن هێمنی بپارێزن.

تێگەیشتنی گرووپە چەکدارەکان لە هاوکێشەکە: خودی گرووپەکان، دوای بینینی ئەو زیانە گەورەیەی بەر حیزبوڵڵا کەوت و ئاشکرابوونی توانای تەکنەلۆژی و هەواڵگریی ئیسرائیل، بۆیان دەرکەوت کە ئەم جەنگە لە توانای ئەوان گەورەترە.

سەرەڕای ئەم هەوڵانە، سەرچاوەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە "گرووپی لەیاسادەرچوو" هەوڵی سێ هێرشیان داوە، بەڵام پێش ئەنجامدانیان لەلایەن دەسەڵاتدارانی عێراقەوە پووچەڵ کراونەتەوە.

دەرەنجام: هەرچەندە عێراق لەم قۆناغە ڕزگاری بوو، بەڵام ڕاپۆرتەکە پێیوایە ئێران برینێکی قووڵی بەرکەوتووە و ئەگەری گەڕێکی دیکەی ململانێ لە ئارادایە، بەتایبەت ئەگەر لە دۆسیەی ئەتۆمیدا سازشی پێویست نەکرێت.